De Bovenste Plasmolen watermolen
Onderstaande tekst komt uit De Gelderlander van 8 juni 2022.:
Maar wij vonden het zo'n bijzonder verhaal, dat wij het artikel hebben gekopieerd. Plasmolen kent zo veel geschiedenis en wij zijn blij met het geweldige initiatief om de watermolen in werking te houden en deze prachtige molen is zeker een bezoekje waard! Vanaf onze camping loopt u hier zo naar toe.
Geniet zelf van een mooi stukje geschiedenis:
De geheimen van de Bovenste Plasmolen: ‘Als kind peuterde ik hier de kogels uit de muur’
PLASMOLEN - Het is een klein wonder dat de oude watermolen op de helling van de Sint-Jansberg in Mook bewaard is gebleven. Het erfgoed is alleen nog relatief onbekend, merken molenaars en eigenaar, die daar iets aan willen veranderen.
Een smal weggetje is het, vanaf de drukke Rijksweg bij Plasmolen. Langs enkele restaurants gaat het omhoog de Sint-Jansberg op, tussen de bomen door. Wie het niet weet, ziet het niet. Maar het voert naar een andere wereld, zo lijkt het: de eeuwenoude Bovenste Plasmolen met de vroegere molenaarswoning en de - eveneens herstelde - beken die vanaf de hellingen naar de korenmolen stromen. Uniek erfgoed, dat nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven.
Eigenaar Erik van der Biezen (58) groeide op in de molenaarswoning, als achterkleinzoon van de baron van Verschuer. De molen en het huis maakten deel uit van het landgoed van zijn overgrootvader, dat door het oorlogsgeweld tijdens de operatie Market Garden verder compleet werd verwoest. De familie verkocht het landgoed uiteindelijk aan Natuurmonumenten, op enkele stukjes na, waaronder de molen met het huis. Van der Biezen liet de molen, die 25 jaar geleden nog een ruïne was, volledig restaureren. Een gigantisch project dat jaren heeft geduurd.
,,Als kind peuterde ik hier letterlijk de kogels uit de muren”, vertelt hij. ,,Je kan in de zijmuur van de molen nog steeds oorlogsschade zien, dat hebben we bewust laten zitten.” Het is een wonder, zegt hij, dat de molen het heeft overleefd.
,,Alles lag hier verder in puin. En de laatste professionele molenaar, Alfons Verouden, stierf in september ’44 door een Britse granaat. Hij stond klaar voor evacuatie in Milsbeek toen hij door een deur heen werd getroffen. Toen er na de oorlog niemand meer was die wist hoe de molen werkte, is hij in verval geraakt. Als kind mocht ik er al niet meer in, omdat we door de vloer konden zakken.”
De laatste professionele molenaar, Alfons Verouden in 1939. In 1944 kwam hij om het leven door een Britse granaat. © Archief Stichting Bovenste Plasmolen
Zeldzaam
De Bovenste Plasmolen - uit 1450, verbouwd in 1723 en in het verleden ook papiermolen - is bijzonder om meerdere redenen. Er hoorde vroeger een tweede molen bij, de verdwenen Onderste Plasmolen, onderdeel van het afgebrande Hotel de Plasmolen. Verder wordt het rad van de bovenste watermolen aangedreven door een aantal beken op verschillende hoogtes.
Een daarvan stroomt hoog door een metalen goot, voor de restauratie speciaal door de NS gelast. Zeldzaam is ook de oude motor uit 1904 die destijds werd geïnstalleerd voor extra kracht en met de restauratie weer werkend is gemaakt. Er zijn bijna geen watermolens meer waar een dergelijke motor nog in de kelder staat.
De molen is nu alweer zo’n twintig jaar werkend en in de zomer open voor bezoekers. Er zijn vrijwillige molenaars en er wordt weer graan gemalen. Ondertussen is het herstelwerk nog doorgegaan. In 2020 en 2021 is de beek die vanaf het hoger gelegen stuwmeertje het Groene Water naar de molen stroomt nog hersteld, in samenwerking met de vereniging Natuurmonumenten en het Waterschap Limburg.
Het is een plek die bezoekers ook weten te vinden, maar toch nog relatief weinig, vinden de eigenaar en de molenaars. ,,Er komen hier wel mensen die zeggen dat ze hier al jaren in de omgeving wandelen, maar nooit in de gaten hadden dat ze de molen konden bezoeken”, vertelt molenaar Peter Pouwels.
De villa van de baron van Verschuer rond 1924 op het Landgoed Sint Jansberg, waar ook moestuinen en plantenkassen bij hoorden. Tijdens de operatie Market Garden is vrijwel alles verwoest. In de bossen zijn nog restanten te vinden, zoals de ijskelder en muren van de moestuinen. De Bovenste Watermolen, onderdeel uit van het landgoed, overleefde het oorlogsgeweld. © Archief Stichting Bovenste Plasmolen
Onderzoek
Eigenaar Erik van der Biezen heeft daarom onlangs een website voor de molen laten maken en wil daarmee iets doen aan de bekendheid. ,,Het hoeft ook weer niet druk te worden, we willen het authentieke juist behouden. Maar we maken graag iets meer mensen bekend met dit erfgoed en deze bijzondere plek.”
En of het werk aan de molen verder af is? Ze hebben juist nog een plan om een onbekend dicht stuk van de kelder te onderzoeken. Niemand weet nog wat daar onder de vloer zit. ,,We vermoeden een oude kelder uit de tijd dat het een papiermolen was, maar we zijn heel benieuwd. Mogelijk maken we deze kelder nog open en dekken we die af met een glasplaat, dan maken we ook dat laatste onbekende stuk van de molen zichtbaar.”
De molen is van mei tot en met oktober iedere tweede zondag van de maand geopend, tussen 11.00 en 16.00 uur. Ook komende zondag.